Huquqiy davlat sifatida O‘zbekistonda ham har qanday faoliyat, huquq va erkinliklar, majburiyatlar faqat va faqat qonunchilikka muvofiq belgilanishi va amalga oshirilishi lozim.
Shu maʼnoda, yangilangan Konstitutsiyamizning 21-moddasida hech kimga uning roziligisiz qonunchilikda belgilanmagan majburiyat yuklatilishi mumkin emas, degan norma mustahkamlandi.
Konstitutsiya va qonunlarga rioya etish, boshqalarning huquqlari, erkinliklari, shaʼni va qadr-qimmatini hurmat qilish, O‘zbekiston xalqining tarixiy, maʼnaviy va madaniy merosini avaylab asrash, atrof-tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish, soliqlar va mahalliy yig‘imlarni to‘lash, O‘zbekiston Respublikasini himoya qilish va boshqalar jismoniy va yuridik shaxslarga bir qator burch va majburiyatlar yuklatilgan.
Yangi kiritilgan norma jismoniy va yuridik shaxslar faqat Konstitutsiya va qonunchilik hujjatlarida majburiy etib belgilanganidan tashqari, boshqa biror-bir majburiyatni bajarishga burchli emasligini, shuningdek davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari ham ularga qo‘shimcha majburiyatlarni yuklash vakolatiga ega emasligini anglatadi. Bu esa amaliyotda ayrim holatlarda uchrab turadigan biror-bir qonunchilik hujjatida nazarda tutilmagan majburiyatni yoki qandaydir vazifani tashkilot rahbari tomonidan xodimga yuklash kabi salbiy holatlarga chek qo‘yadi.
Muhim jihati shundaki, ko‘pincha mansabdor shaxslar yoki rahbarlar o‘z bo‘ysunuvidagi shaxslarga turli ko‘rinishidagi og‘zaki va yozma ko‘rsatmalar, topshiriqlar va vazifalarni yuklaydi. Xodim esa bunday holatda noqulay vaziyatga tushadi, hatto ushbu vazifa va topshiriqlarni bajarish oqibatida javobgarlikka tortilishiga ham sabab bo‘ladi. Ayrim holatlarda maktab o‘qituvchilarini hokimiyat yoki mahallalar faoliyatiga ko‘maklashish uchun uning ixtiyoriga zid ravishda jalb etish kabi amaliyot bunga yaqqol misol bo‘ladi.
Shu maʼnoda kiritilgan ushbu norma, eng avvalo, rahbarlarni qonunchilikda ko‘rsatilmagan topshiriqlarni berishdan tiyilishga majbur qiladi, ayni paytda xodimlarga ushbu vazifa biror-bir qonunchilik hujjatida ko‘rsatilmagan, deb ijro etmaslikka, uni bekor qilinishini yuqori idoralardan talab qilish imkoniyatini beradi.
Bu esa amaliyotda ayrim holatlarda uchrab turadigan biror-bir qonunda ko‘rsatilmagan majburiyatni yoki qandaydir vazifani (masalan, jamoat ishlariga jalb qilish, ish vaqtidan tashqari yoki dam olish kunlari ishlash) tashkilot rahbari tomonidan xodimga yuklash kabi salbiy holatlarga qatʼiyan chek qo‘yadi.
Tuproqqal’a tuman adliya bo`limi Yuridik xizmat ko`rsatish markazi Bosh yuriskonsulti Sadikova Manzura
