Har bir inson qaerda ishlamasin halol mehnat qilib, hurmat-e’zoz bilan pensiyaga chiqishni xohlaydi. Qilgan mehnatlari evaziga davlat tomonidan to‘lanadigan pensiyani olib keksalik gashtini surish barchaning orzusi. Ammo bugungi kunda ba’zi fuqarolar rasmiy mehnat shartnomasi tuzmasdan, mehnat huquqlarini himoya qilish kafolatlanmasdan konvert usulida mehnat haqi olib ishlab kelmoqda. Bunday ishchilarga ish beruvchi tomonidan shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisob-varaqasiga to‘lov amalga oshirilmaydi, natijada pensiya yoshiga yetgan shaxslarda pensiyaga chiqishda muammolar paydo bo‘ladi.
Mamlakat iqtisodiyotining yuragi – bu tadbirkorlik. Har bir yaratilgan ish o‘rni, har bir ishlab chiqarilgan va eksport qilingan mahsulot ortida bir tadbirkorning jasorati, mehnati va tashabbusi turadi. Darhaqiqat, oxirgi yillarda mamlakatda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar, ayniqsa soliq yukini yengillashtirish, uni oddiy va tushunarli qilish hamda tadbirkorlarni “soya”dan chiqarish ustuvor vazifalardan biriga aylandi.
- Aylanmasi 1 milliard so‘mgacha bo‘lgan tadbirkorlar uchun 2026-yildan boshlab faqat 1 foiz stavkada soliq to‘lash imkoni yaratiladi. Bu minglab kichik biznes egalari uchun katta yengillikdir. Bu orqali ular qo‘llarida qoladigan mablag‘lar orqali faoliyatini kengaytirish, ish o‘rinlarini ko‘paytirish imkoniga ega bo‘ladi,- deydi Xorazm viloyati soliq boshqarmasi mutaxassisi Murodbek Karimov. - Albatta, norasmiy mehnat faoliyatiga barham berish, shuningdek, ish haqini «konvertda» to‘lash holatlarini aniqlash va bartaraf etish borasida ham Soliq tizimi xodimlari tomonidan “Mehnat shartnomasi – ijtimoiy himoyangiz kafolati”, “Ertangi kuningiz o‘zingizning qo‘lingizda” kabi mavzularda targ‘ibot ishlari olib borilmoqda. Buning natijasida 17 923 nafar xodimlarning ijtimoiy himoyasi ta’minlandi. Ayniqsa, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalarida 2 032 nafar, ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalarida 10 688 nafar, qurilish korxonalarida 475 nafar, qishloq xo‘jaligi sohasida 4 728 nafar xodim rasmiylashtirildi. Ushbu sohalarda ishchilar sonini yashirish, hisobotlarda daromadlarni noto‘g‘ri ko‘rsatish holatlari aniqlanib bartaraf qilinganida byudjetga 7,5 mlrd so‘m mablag‘ hisoblandi.
Shuningdek, targ‘ibot ishlari davomida xodimlarni va ish haqini soliq hisobotlarida aks ettirmaslik soliq bazasini yashirish deb baholanishi va moliyaviy jarimalarni qo‘llashga asos bo‘lishi yuzasidan batafsil ma’lumotlar berilmoqda.
Soliq kodeksining 223-moddasiga ko‘ra, ish beruvchi bilan mehnat munosabatlarida bo‘lgan xodimlarning haqiqiy ish haqi summasini yoki mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi xodimlarning soliq hisobotida aks ettirilmaganligi soliq bazasini yashirish deb baholanadi.
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 175-prim 5-moddasi bilan xodimlar sonini yashirish — bazaviy hisoblash miqdorining 10 baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.
Xuddi shunday huquqbuzarlik ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan keyin 1 yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa, — bazaviy hisoblash miqdorining 20 baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.
Albatta, agarda siz bironta tashkilot yoki korxonada qonuniy mehnat shartnomasi tuzmasdan norasmiy faoliyat yuritsangiz, ya’ni ish haqingizni konvert usulida olayotgan bo‘lsangiz demak, ish beruvchi sizning oylik ish haqingiz yoki daromadingiz uchun davlatga daromad solig‘i to‘lashdan qochishga harakat qilmoqda. Ish staji yozilmaydi bu esa o‘z navbatida mehnatga yarasha pensiya hisoblanmasligiga sabab bo‘ladi va ijtimoiy to‘lovlar to‘lanmaydi hamda sug‘urta to‘lovlardan foydalanib bo‘lmaydi.
Ish vaqtida orttirgan jismoniy yoki ma’naviy zararlarni qoplanishiga hech kim kafolat bermaydi. Chunki siz rasmiy ishchi sifatida ro‘yxatdan o‘tmagansiz.
Agarda siz nodavlat yoki davlat sektorida rasmiy ishchi sifatida faoliyat yuritsangiz nafaqat o‘zingiz uchun balki butun jamiyat davlat rivoji uchun to‘g‘ri yo‘lni tanlagan bo‘lasiz. Siz tanlagan yo‘l barchamiz uchun foydalidir.
Romon Atajonov,
Xorazm viloyati soliq boshqarmasi Jamoatchilik bilan aloqalar sho‘basi boshlig‘i
