Кейинги йилларда мамлакатимизда йўл ҳаракати хавфсизлиги тизимини такомиллаштиришга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.
Шундай бўлса-да айрим ҳайдовчилар томонидан йўл ҳаракати қоидаларига риоя этмаслик натижасида йўл-транспорт ҳодисалари сони ортиб бормоқда. Жумладан, транспорт воситасини мастлик ҳолатида бошқариш туфайли ҳайдовчи ўзининг ҳаракатини англай олмаслиги натижасида оғир оқибатли йўл-транспорт ҳодисалари содир бўлмоқда.
Айрим ҳайдовчилар томонидан йўл ҳаракати қоидаларига беписандлик билан қараш, транспортни бошқариш маданиятига амал қилмаслик, йўл ҳаракатининг бошқа иштирокчиларига нисбатан ҳурматсизлик, транспорт воситасини кескин бошқариш ҳамда бошқа ҳаракатларда ифодаланадиган «агрессив бошқариш» ҳолатлари кўпаймоқда.
Шу сабабли, Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 20 февралдаги 1033-сонли қонунига асосан йўл ҳаракати хавфсизлиги тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодексларига ҳамда Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритилди.
Илгари мастлик ҳолатидаги шахсни транспорт воситасини бошқаришига йўл қўйиш ёки бошқаришни унга топшириш, транспорт воситасини мастлик ҳолатида бошқариш ёки текширувдан ўтишдан бўйин товлаш ёхуд транспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум этилган шахснинг транспорт воситасини бошқариш каби ҳаракатлар, шахс томонидан бир неча маротаба содир қилинган тақдирда ёки қандай оқибатлар келиб чиқишидан қатъий назар фақат маъмурий жавобгарликка сабаб бўлар эди.
Эндиликда Қонун билан жиноят кодекси 261-моддаси янги таҳрирда баён қилиниб, транспорт воситасидан фойдаланиш учун масъул шахс, унинг эгаси ёки фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлган шахс томонидан била туриб мастлик ҳолатидаги ёки гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари, психотроп ёки шахснинг ақл-идрокига таъсир кўрсатувчи бошқа моддалар таъсири остида бўлган шахснинг транспорт воситасини бошқаришига йўл қўйиши ёки бошқаришни унга топшириши баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилишига сабаб бўлса, икки йилдан уч йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши;
Ўша қилмиш:
а) одам ўлимига;
б) ҳалокатга;
в) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазосини тайинлаш назарда тутилди.
Худди шунингдек жиноят кодекси 2611 ва 2612-моддалар билан тўлдирилди.
Хусусан ЖКнинг 2611-моддасига асосан ҳайдовчиларнинг транспорт воситаларини мастлик ҳолатида ёки гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари, психотроп ёки шахснинг ақл-идрокига таъсир кўрсатувчи бошқа моддалар таъсири остида бошқариши, шундай қилмиш ёхуд мастлик ҳолатида ёки гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари, психотроп ёки шахснинг ақл-идрокига таъсир кўрсатувчи бошқа моддалар таъсири остида эканлигини аниқлаш учун текширувдан ўтишдан бўйин товлаганлиги учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, уч йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки икки йилдан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши назарда тутилди.
Шунингдек, жиноят кодекси 2612-моддасига транспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум этилган шахснинг транспорт воситасини бошқариши, шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваридан юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд икки йилдан уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши белгиланди.
Йўл ҳаракати қоидаларига риоя қилиш нафақат бошқалар ҳаёти, соғлигини, балки фуқаронинг ўз ҳаёти ва соғлигини асраб-авайлашда муҳим аҳамият касб этиши сабабли, барчамиз ушбу қоидаларга риоя этишимиз лозим бўлади.
Жиноят ишлари бўйича
Урганч шаҳар судининг раиси
М.Хасанов
Маъмурий жарималарни тўлашда мамлакатимизда аҳолига қандай қулайликлар яратилган
Кейинги йилларда мамлакатимизда суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тизимини такомиллаштиришга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Хусусан, Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 17 мартдаги 612-сонли қонунига асосан маъмурий ҳуқуқбузарликлар учун қўлланиладиган жарималарни ихтиёрий равишда тўлашнинг соддалаштирилган тартиби жорий этилиб, маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахс жарима солиш тўғрисидаги қарор топширилган кундан ўн беш кун ичида жариманинг 70 фоизини ихтиёрий тўлаган тақдирда, жариманинг қолган қисмидан озод қилиниши белгиланган эди. Ушбу қоида суд томонидан қўлланиладиган жарималарга нисбатан татбиқ этилмасди.
Мазкур йилнинг 18 апрель куни Маъмурий жарималарни тўлашда аҳолига қўшимча қулайликлар яратилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг
3321-моддасига ўзгартиш киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикасининг қонуни қабул қилинди ҳамда ушбу қонун 2023 йил 1 майдан қонуний кучга кирди.
Қонунга кўра эндиликда маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахс томонидан жариманинг 50 фоизини ўн беш кун ичида ёки 70 фоизини ўттиз кун ичида ихтиёрий тўлаган тақдирда, у жариманинг қолган қисмини тўлашдан озод қилиниши, мазкур тартиб суд қарорларига асосан қўлланиладиган жарималарга нисбатан ҳам татбиқ этилиши белгиланди.
Жарима солиш тўғрисидаги қарорни ижро этишнинг соддалаштирилган тартиби
- Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодекснинг
131-моддаси яъни транспорт воситаларини маст ҳолда бошқариш,
132-моддаси яъни кема ҳайдовчиларининг кичик ҳажмли кемаларни маст ҳолда бошқариши, 136-моддаси яъни транспорт воситалари ҳайдовчиларининг ва йўл ҳаракати бошқа иштирокчиларининг мастлиги ёки маст эмаслигини аниқлаш учун текширувдан ўтишдан бўйин товлаши,
140-моддаси яъни маст ҳолдаги ҳайдовчиларнинг ёки транспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқи бўлмаган шахсларнинг транспорт воситаларини бошқаришига йўл қўйиш ҳуқуқбузарликларни содир қилганларга;
- жарима солиш тўғрисидаги қарор устидан шикоят қилинганда ёки протест билдирилганда;
- худди шундай ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилганда татбиқ этилмайди.
Жиноят ишлари бўйича
Урганч шаҳар судининг раиси
М.Хасанов
