Бугун дунё миқёсида суд-ҳуқуқ тизимларини рақамлаштириш тез суръатлар билан ривожланмоқда. Сунъий интеллект технологияларининг ҳуқуқ соҳасига кириб келиши суд ишларини юритишда янги имкониятлар очиб, қарор қабул қилиш жараёнларида холисликни таъминлаш, инсон омилини камайтириш ва иш самарадорлигини оширишга хизмат қилмоқда.
Ўзбекистонда ҳам мазкур йўналишда кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Президентнинг 2025-йил 21-августда қабул қилинган ПФ-140-сон Фармони суд тизимида “Рақамли суд” концепциясини жорий этиш, замонавий ахборот технологияларини кенг татбиқ қилиш ва моддий-техника базани мустаҳкамлашни назарда тутади. Фармоннинг асосий мақсади — суд фаолиятининг шаффофлиги ва очиқлигини таъминлаш, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини мустаҳкамлашдир.
Сунъий интеллект орқали суд ҳужжатларини автоматик тайёрлаш, ўхшаш ҳолатлар бўйича ҳуқуқий тавсиялар тақдим этиш, суд ишларининг ҳолатини реал вақтда кузатиш, масофавий иштирок имкониятларини кенгайтириш каби қулайликлар яратилади. Бу эса фуқаролар, адвокатлар ва суд ходимлари учун иш жараёнларини анча енгиллаштириб, вақт ва ресурсларни тежашга ёрдам беради. Шу билан бирга, электрон маслаҳатчи ва автоматлаштирилган таҳлил тизимларининг жорий қилиниши инсон омили таъсирини камайтиради ва коррупция эҳтимолини пасайтиради.
Фармонга мувофиқ, барча суд органлари замонавий серверлар, рақамли инфратузилма ва юқори тезликдаги интернет билан жиҳозланади. Миллий маълумотлар маркази ташкил этилиб, суд ҳужжатлари марказлаштирилган тарзда сақланиши ва таҳлил қилиниши таъминланади. 2026-йилдан бошлаб my.sud.uz платформасида сунъий интеллект асосида ишловчи виртуал маслаҳатчи ишга туширилиши режалаштирилган бўлиб, у фуқароларга ариза тайёрлаш, судга мурожаат қилиш ва ҳуқуқий маълумот олишда амалий ёрдам беради.
Шу билан бир қаторда, ахборот хавфсизлигини таъминлаш, маълумотларни ҳимоя қилиш ва шахсий маълумотлар махфийлигини сақлаш масаласи устувор вазифа сифатида белгиланган. Сунъий интеллект судья ўрнида қарор қабул қилмасдан, фақатгина ёрдамчи восита сифатида хизмат қилиши алоҳида таъкидланган.
Кутилаётган натижалар муҳим: суд ишларини кўриб чиқиш муддати қисқаради, мурожаатлар янада қулай тарзда қабул қилинади, коррупция хавфи сезиларли камаяди, суд ҳужжатларининг сифати ошади ва давлат органлари ўртасидаги электрон ҳамкорлик янги босқичга кўтарилади. Бу ўзгаришлар мамлакатимизда одил судловнинг ҳақиқий таъминланиши ва демократик ҳуқуқий давлат барпо этилиши йўлида муҳим қадам бўлиб хизмат қилади.
Хулоса қилиб айтганда, Президент фармони суд тизимида янги даврни бошлаб берди. Рақамли технологиялар ва сунъий интеллект асосидa фаолият юритувчи замонавий суд тизими адолат, шаффофлик ва ишонч муҳитини кучайтириб, жамият тараққиётига хизмат қилади.
Илёс Тешаев, Хоразм вилоят суди раиси ўринбосари – иқтисодий ишлар бўйича
судлов ҳайъати раиси
