Сўнгги йилларда ЎзбекистонРеспубликасиКонституциявий судфаолиятини янада такомиллаштириш ва унга рақамли технологияларни жорий этиш борасида кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Хусусан,Ўзбекистон Республикаси Президентининг 18.12.2025 йилдаги “Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди фаолиятини янада такомиллаштириш ва замонавий рақамли технологияларни жорий этишга доир чора-тадбирлар тўғрисида” Фармонимамлакатимизда конституциявий назорат самарадорлигини янги босқичга олиб чиқиш, Конституциявий суд фаолиятини босқичма-босқич рақамлаштириш, конституциявий одил судловга эришиш кафолатларини кучайтириш ҳамда Конституциявий суднинг қонун устуворлигини таъминлашдаги ролини янада ошириш мақсадида, шунингдек, “Ўзбекистон - 2030” стратегиясининг мақсад ва вазифаларбелгиланганлиги бунга яққол мисол сифатида кўрсатишимиз мумкин.
Конституциявий суд Конституция устуворлигинитаъминловчиолийназораторганиҳисобланади. Жамиятдагиҳуқуқиймуносабатлармураккаблашибборарэкан, суд олдидатурганвазифаларҳамкенгаймоқда. Норматив-ҳуқуқийҳужжатларсонинингортиши, фуқароларнингҳуқуқийфаоллигинингошишивадавлаторганларифаолиятинингжадаллашувиКонституциявий суд ишюритувидатезкорликвааниқликниталабқилмоқда. Шу нуқтаиназардан, анъанавийишюритишусулларибугунгишароитдаетарлисамарабермайқолмоқда.
Хорижийдавлатлартажрибасибуборадамуҳимхулосаларчиқаришгаимконберади. Масалан, Германия ваЖанубийКореядаконституциявийсудларфаолиятида электрон мурожаатлар, рақамлиҳужжатайланишиваочиқ электрон маълумотларбазаларикенгжорийэтилган. Буэса суд ишларинингтезроқкўрибчиқилишигавақарорларнингжамоатчиликкаосонетибборишигахизматқилмоқда. ТуркиятажрибасиэсафуқароларнингКонституциявийсудга индивидуал мурожаатқилишҳуқуқинирақамлишаклдатаъминлашорқаликонституциявийҳимояникучайтиришмумкинлигиникўрсатди. Эстония мисолидаэсарақамлидавлат модели суд тизимидаҳамсамаралиишлаётганиникўришмумкин.
ЎзбекистондаКонституциявий суд фаолиятинирақамлаштиришбўйичаҳуқуқийваташкилийасосларбосқичма-босқичяратилмоқда. Электрон мурожаатлартизиминиривожлантириш, суд қарорлариниочиқэълонқилишваишюритишнисоддалаштиришгақаратилганчора-тадбирларбуборадамуҳимқадамҳисобланади. Шу биланбирга, хорижийтажрибабилансолиштирганда, рақамлитехнологияларниянадачуқурроқжорийэтишимкониятларимавжудлигиҳамкўзгаташланади.
РақамлитехнологияларКонституциявий суд фаолиятидабирқаторамалийафзалликларниберади.
Биринчидан,судгамурожаатқилишжараёнисоддалашадивафуқароларучунянадақулайбўлади.
Иккинчидан,ишюритиштезлашади, инсономилибиланбоғлиқхатоликларкамаяди.
Учинчидан, суд қарорларинингочиқлигиватушунарлилигиортиб, жамиятда суд ҳокимиятигабўлганишончмустаҳкамланади.
Шу биланбирга, рақамлиислоҳотларбиланбоғлиқайриммасалаларҳаммавжуд. Ахборотхавфсизлиги, шахсиймаълумотларниҳимояқилиш, техник инфратузилманингбарқароришлашиҳамда суд ходимларининграқамлисаводхонлигидоимийэътиборниталабэтади. Ушбу омилларинобатгаолинмаса, рақамлаштиришкутилганнатижанибермаслигимумкин.
Умуманолганда, Конституциявий суд фаолиятинитакомиллаштиришвазамонавийрақамлитехнологияларнижорийэтишбугунгикуннинг объектив талабиҳисобланади. Бужараённафақат суд тизиминингсамарадорлигиниоширади, балки Конституция устуворлигинитаъминлаш, фуқароларнингҳуқуқлариниишончлиҳимояқилишвадавлатбошқарувидаочиқликникучайтиришгахизматқилади. Шу маънода, Конституциявий суд варақамлиислоҳотларуйғунлигиЎзбекистоннингҳуқуқийтараққиётидамуҳимбосқичбўлибқолади.
Жаҳонгир Маҳмудов,
Хоразм вилояти маъмурий судининг
судья катта ёрдамчиси
